Chiều muộn, lúc trên đỉnh núi chỉ còn rớt lại những tia nắng nhạt, T.X Mường Lay trong hoàng hôn bình yên đến lạ kỳ. Đứng trên cầu bản Xá, nhìn xuống dòng sông Đà sau các ngày bão vơi, dòng nước đỏ nặng phù sa. Con sông Đà huyền thoại đã nuôi những người con xứ Thái nơi đây: những cái xuồng trở về sau đêm nặng cá, những con cá chiên da căng trơn bóng, con cá lăng thân dài màu xám và cả loài cá anh vũ “tiến vua” lớn bằng chuôi dao, chuôi hái… Lại được những chị, các mẹ đem ra chợ bán. Chạy dọc khung sông Đà hai bên bờ, con đường xam xám màu chì mềm như dải lụa, các ngôi nhà sàn lợp ngói đá mái sát mái, ken nhau dày đặc. Cũng ở nơi đây, chúng tôi may mắn được nghe ông Điêu Chính Thanh, người bản Ho Cang nói về một số nét độc đáo của ngôi nhà sàn Thái cổ. Theo ông, nhà người Thái bao giờ cũng có hai cầu thang: “Tang quản” và “Tang chan”. “Tang quản” là cầu thang dành riêng cho nam giới, tại đầu nhà thường có 7 bậc thang lên xuống ứng với 7 vía. “Tang Chan” tại cuối nhà bên trái dành cho đàn bà lên xuống. “Chan” là phần sàn nhà được nối dài ra ngoài trời. Là nơi các mẹ, các chị, các em… Làm việc nhà, ngồi chơi, thêu thùa, cầu thang thường là 9 bậc ứng với 9 vía. ngoài ra, còn rất nhiều nét độc đáo ẩn đựng cả thế giới tâm linh bên trong những ngôi nhà sàn Thái cổ, muốn tìm hiểu rõ hơn có nhẽ chúng tôi sẽ phải mất nhiều chuyến công tác như thế này.
Đêm tới chén lẩu sơ đong đầy, sóng sánh cay nồng của chủ nhà đón khách. Mấy em gái Thái tuổi mười tám, đôi mươi mềm mại uyển chuyển cùng những điệu xòe Thái, làm say đắm lòng người. trong khoảng cầu bản Xá, chúng tôi lại được thỏa sức ngắm Mường Lay dưới đêm trăng, ánh điện lóng lánh hắt lên từ những ngôi nhà sàn lợp ngói đá. khuôn mặt sông như được dát một lớp bạc bởi ngàn con sóng lao xao vỗ nhẹ mạn thuyền. Mường Lay lung linh, ảo huyền, thật xa mà cũng thật gần. mai sau không xa, Mường Lay sẽ trở nên khu du lịch có sức lôi cuốn cuốn hút trong hành trình về đối với Điện Biên./