nếu có thời gian, bạn hãy chọn đi bằng tàu đò từ Châu Đốc, An Giang. Theo dòng kênh Vĩnh Tế, nhớ thuở cha ông đi mở cõi, lập điền, đào kênh thoát lũ ra Biển Đông vào đầu thế kỷ 19 ở biên cương Tây Nam này. Thuyền sẽ đưa ta qua những cánh đồng mùa vàng của vựa lúa Long Xuyên, có bóng cây thốt nốt vươn cao, dãy Thất Sơn hùng vĩ, và các miệt vườn hai bờ hoa trái trù phú của miền Tây Nam Bộ. Con kênh dài gần 90 km thẳng đến sông Giang Thành, đổ vào Đông Hồ rồi ra vịnh Thái Lan.nếu như chạy bằng xe, Hà Tiên sẽ đón ta bằng cây cầu vươn trước biển, các con thuyền nhấp nhô trên sóng, trước hòn đảo Kim Dự Lan Đào – với nghĩa là đảo vàng chắn sóng. Hòn đảo nhỏ nay đã nối đối với lục địa, tại vị trí tiền đồn trấn giữ trước biển khơi. những khách sạn, resort trên vị trí này có tầm nhìn tuyệt đẹp, một bên mở ra biển và một bên là thị trấn Hà Tiên đối với Đông Hồ và núi Tô Châu.
Thị xã Hà Tiên ko lớn, hơn tất cả các thị tứ nơi khác bởi vẻ em đềm dung dị đối với những khu nhà ẩn sau vườn, ven theo chân núi, hay trước mặt hồ, chạy bên sông và những bến thuyền nơi cửa biển, dập dìu thuyền cá, thuyền du lịch vào ra…
ai về Hà Tiên cũng thích ngồi quán cà phê ngay trên khuôn mặt hồ, từ dây, trong ráng chiều buông, dập dờn tiếng sóng, nghe chuyện ngày xưa cũ thực hư, mông lung mơ màng về thuở hồng hoang, nơi bến sông Giang Thành – tiên nga thường giáng xuống trong khoảng trời, nên ta vừa mới gọi chốn này là Hà Tiên.
Cũng trên các con phố trước Đông Hồ, có căn nhà nhỏ của hai cố văn nhân thi sỹ đối với bút danh Đông Hồ và Mộng Tuyết – các cây bút kết cuộc của quá trình văn chương lãng mạn thế kỷ 19 nối sang thế kỷ 20. đó là các tao nhân gần gũi nhất đối với thi đàn Chiêu Anh những, đối với các tác phẩm để lại, đưa chúng ta hướng về văn hiến Hà Tiên từ xuất xứ đầu thế kỷ 18.
Nơi ngọn núi lớp lớp màu xanh cây lá, thành người ta gọi là Bình San Điệp Thủy. Phía trước có đền thờ Mạc Cửu và còn là Mạc Thiên Tích, những người có công lớn trong việc xây dựng, bảo vệ, mở mang cương vực, lớn mạnh kinh tế thương mại nhờ vào cửa biển, đề cao việc học và trân trọng văn hóa trên mảnh đất này. Thắp nén tâm hương trong đền, và trên khu lăng mộ của dòng họ Mạc, trong nhang khói giữa trời đất thanh quang, ta trở về đối với căn nguyên xưa của lịch sử, một dáng hào hùng mảnh đất nơi đầu sóng ngọn gió của quốc gia.
những dẫu ấn sử thi và văn hiến, hiện hữu vô hình trong những gì chẳng thể gọi họ và tên, đặt tên cụ thể, còn mãi qua thời gian mà ta cảm nhận được khi đến đây, qua tìm hiểu các câu chuyện xưa gắn đối với từng di tích lịch sử và văn hóa của Hà Tiên.
Dẫu bữa nay, hồ Bán Nguyệt nơi Phù Dung Cổ Tự được xây lại khang trang, nhưng hình như không đúng đối với vị trí xa xưa, và cũng ko còn nét lãng mạn cùng loài sen trắng như Mạc Thiên Tích dành cho nàng Ái Cơ, người đã dứt lụy đời ẩn mình nơi cửa Phật. Thì ta vẫn bồi hồi nghe chuyện đấy, và men theo tiếng mõ niệm vang lên từ gác chuông phía sau chùa, mà ko khỏi nhớ tiếc mối tình của anh hùng và thuyền quyên, nhiều phần là thực, hơn là truyền thuyết dân gian.
Rời xa thị xã, ta đi về hướng biển tìm về các phong cảnh đã có tiếng có họ và tên, có bãi Dương cát trắng phủ dài nằm giữa núi và biển rất đỗi bình yên, rồi ta qua cửa biển Ba Hòn, tàu đánh cá sôi động vào ra, chợ hải sản bên sông nở rộ bán buôn. Đi qua chùa Hang, bức tranh vịnh biển Hòn Chông như một phần hình ảnh của Hạ Long trên màu xanh của biển. các chuyến du ngoạn bằng thuyền trên vịnh ghé thăm các đảo đá khác nhau chẳng thể thiếu trong một chuyến về với Hà Tiên.
Mũi Nai là một eo biển có bãi cát thơ mộng và những hàng dừa xanh mướt mải, dành riêng cho du lịch nghỉ dưỡng. Du khách đến đây thả hồn trước gió, đùa giỡn bơi cùng sóng biển, và thụ hưởng các món ngon của đặc sản nơi này.
Xuống biển rồi lên núi, dãy núi Đá Dựng còn mang trầm tích của biển cả trong khoảng nghìn vạn năm trước, với các hang động lên xuống kỳ thú cho du lịch khám phá và mạo hiểm. Đứng từ trên cao, ta có thể trải tầm mắt xuống đồng ruộng bát ngát quanh đó. Thạch Động nức danh ngày xưa nay, mây vờn của hang, giúp thuyết Thạch Sanh có trong khoảng đây.
Sau những chuyến đi quanh như thế đối với chuyện nói, với dáng hình và rất nhiều trải nghiệm khác nhau, ta lại về đối với những chiều buông trước Đông Hồ, nhìn sang Tô Châu, mái ngói đỏ Tịnh xá Ngọc Tiên, và của nhiều ngôi chùa nữa – trên lưng chừng núi giữa màu xanh cây lá. Núi thả bóng xuống khuôn mặt hồ tĩnh lặng. vô cùng nên qua cầu lên núi, để nhìn ngắm toàn cảnh, bạn sẽ ko khỏi choáng ngợp với hình ảnh một thị xã Hà Tiên duyên dáng, trắng sáng những ngôi nhà mới, một bán đảo tinh khôi, trù mật nằm giữa mây và nước… Đâu là cuối của khuôn mặt nước Đông Hồ, đâu là bắt đầu biển cả, rõ ràng bên phải bên trái mà ta cứ lẫn lộn như mơ…
Ta sẽ chọn đến Hà Tiên vào một mùa trăng, để được cảm mặt gương Đông Hồ như những thi nhân nah hào một thuở trong thi đàn Chiêu Anh những, tao đàn thứ hai của nước nhà, để lại những dáng hình của mảnh đất này bằng thơ là Hà Tiên Thập Vịnh, còn tới hiện nay. Có người Hà Tiên vô cùng trẻ cũng viết về quê mình:
Mây vượt Tô Châu, giăng trắng Đông Hồ…
đấy là bức tranh sơ phác vài nét về Hà Tiên còn sau đó là những câu chuyện, có tình yê và thất vọng, có những chiến công và các lời thơ của người xưa…