Phá Tam Giang đối với cửa Thuận An và sông Hương là tuyến đường thủy chính lên kinh đô Huế. ngày xưa, phương tiện giao thông đi lại khó khăn, ai muốn lên thượng kinh đều phải vượt phá. Thời đấy phá Tam Giang, 2 bên bờ um tùm lau sậy nhưng mà bây giờ, “hiểm địa” đấy là một điểm tới đầy kỳ thú của dải đất hẹp miền Trung.
Chúng tôi đặt chân đến làng Ngư Mỹ Thạnh (Quảng Điền) bé nhỏ đối với khoảng 200 hộ dân nằm theo doi đất ra tận khuôn mặt nước vùng phá Tam Giang. Bến nước trước đình làng, phía xa xa trên mặt phá nhiều đốm sáng lập lòe như đom đóm khi mờ, lúc tỏ di chuyển tương hỗ đan xen nhau, vẳng lên mái chèo khua nước, tiếng đập lưới rào rào, hòa cùng âm thanh ngôn ngữ cười rộn rã vang vọng của ngư gia Ngư Mỹ Thạnh mừng vui sau một đêm giăng câu chiến thắng.
lúc rạng đông lên, là lúc ghe thuyền tụ lại, hình thành nên chợ cá nhộn nhịp trên phá Tam Giang.
Tôi theo một con thuyền nhỏ lướt nhẹ trên khuôn mặt nước xanh màu ngọc bích đi dọc theo chiều dài đầm phá, vượt qua những con sóng, những cánh đồng và cây cầu đến với làng chài Thái Dương Hạ trên phá. 30 Phút sau, thuyền cập bến ở ốc đảo trên phá. Làng chài Thái Dương Hạ cổ xưa có mấy trăm tuổi.
Ngay đầu bến là khu chợ nhộn nhịp nhiều hàng hóa ko khác gì khu chợ trong đô thị. Đặc biệt khi chiều xuống, hoàng hôn nhuộm tím màu trên khuôn mặt phá, chợ vừa mới thật sự ồn ã bởi những ghe thuyền đánh bắt hải sản trong khoảng ngoài khơi trở về…
Giữa làng là đình Thái Dương Hạ, một tổ hợp vừa mang trên người dáng vẻ đình làng cổ điển Việt Nam, vừa mang trên người đặc thù văn hóa đền miếu của vùng đất Thừa Thiên – Huế. Đình thờ Thành Hoàng làng là ông Trương Quý Công (hay trường Thiều), người Đàng Ngoài, đã có công dạy cho dân làng nghề đánh cá, kinh doanh ghe, thuyền, mành. Kế ấy là chùa Thái Quốc oai nghi, trầm lắng trong ko gian rợp bóng cây.
Trong làng có nhiều nhà thờ họ rất lớn, kiến trúc cầu kỳ, giống một ngôi đền lộng lẫy. Làng Thái Dương Hạ còn làm khách phương xa kinh ngạc lúc đứng trước “thành phố lăng”, nơi cư ngụ của người cõi âm. Lăng nào cũng được xây như các biệt thự tí hon, trang hoàng hoa văn độc đáo, tối tới đèn điện thắp sáng trưng.
Rời Thái Dương Hạ, lên thuyền tiếp tục khám phá Tam Giang. 15 Phút thuyền đi trong cái gió mang khá hot đến rừng ngập nước mặn đặc hữu của phá. Đặt chân vào rừng là vào một toàn cầu xa cách với nắng, gió nóng bên ngoài. Cây rừng dày tạo nên bức tường cây phả hơi mát lạnh. Cây chà giống cây sú vẹt vùng duyên hải ngoài Bắc, hay cây đước rừng U Minh, Cà Mau, có tốc độ tăng trưởng chóng vánh và sức lấn biển thần kỳ.
Sau mấy tiếng đi thuyền dọc ngang con phá, trời ngả sang chiều muộn. Màu tím của sắc trời đã nhuộm một màu tuyệt đẹp lên toàn bộ đầm, những con thuyền đang nở rộ về bến, các dáng ngư gia cứng rắn, trẻ ranh nụ cười sau một ngày lao động vất vả.
Ngồi trong quán nổi rập ràng thư giãn ngắm hoàng hôn trên phá, nhắm nháp ly rượu hải mã, thưởng thức bữa cơm với món đặc sản sứa chấm tiêu chanh cùng món cá gáy lưới hấp chấm mắm, khép lại một ngày trải nghiệm ko bao giờ quên.