ví như tới thăm bản làng của người Hà Nhì, du khách thấy một cánh cổng dựng tạm phía trên buộc dao gỗ, kiếm gỗ, đầu cánh gà…thì có nghĩa trong làng đang tổ chức lễ cúng xua đuổi tà ma.
Cũng như tương tự như vậy, hàng năm cứ vào tháng 2, 6, 7 âm lịch những đồng bào các dân tộc Tày, Thái, Giày, Xá Phó…lại tổ chức các lễ nghi cúng thần làng, xua đuổi tà ma. lúc làm lễ, đồng bào đặc các tín hiệu kiêng kỵ cấm người lạ vào làng như buộc lá chuối xanh tại cột cao trên đường vào làng hoặc đan phên mắt cáo rồi buộc vào đó xương hàm lợn, trâu, bò. những ngày này, cả làng ko người nào đi làm, không cho người lạ vào làng. nếu như thấy người lạ thì làng sẽ phạt bằng cách nộp đủ số lễ phẩm để làm lại lễ cúng làng. ví như có việc khẩn cấp muốn vào làng thì khách lạ sẽ phải bỏ mũ, ba lô, gồng gánh…tất cả đều phải xách tay. Như vậy mới được giảm hoặc miễn phạt.
ở Lào Cai, làng nào cũng đều có khu rừng cấm, thờ thần thế siêu nhiên. Nơi phụng dưỡng có thể ở gốc cây to hoặc hòn đá to trong rừng. Rừng cấm là khu rừng chung của cả làng do vậy ai cũng phải tự nguyện bảo vệ, ko ai được tự tiện chặt phá, phóng uế, trai gái không được phép đến ấy tâm sự.
lúc vào thăm nhà đồng bào dân tộc, du khách cần quan sát kỹ, giả dụ thấy trước cửa nhà, ở đầu cầu thang có treo một cành lá xanh, một cành gai…thì đó là thông điệp muốn nhắn nhủ đến khách rằng họ ko muốn người lạ vào nhà.
Nhà của người Hà Nhì Đen thường có hai lớp cửa, khách đến chỉ nên vào cửa thứ nhất, còn nếu muốn vào cửa thứ hai thì phải được sự đồng ý của chủ nhà.
Nơi thờ tổ tiên là chốn linh thiêng nhất do vậy khách không được đội mũ, nón, tư trang và đồ sử dụng khác tại nơi ấy, không được đụng chạm vào đồ thờ tự, lúc ở không được quay lưng vào ban thờ. Người Thái Đen, phụ nữ không được tới nơi thờ tổ tông. Nhà người Thái có đầu cầu thang, phụ nữ chỉ được lên cầu thang có sân bên trái, không được lên cầu thang bên phải.
Bếp là nơi đun nấu và cũng là nơi tiếp khách, cùng lúc nơi đây cũng thờ Vua bếp, thần lửa. cho nên có các kiêng kị như không được đặt chân lên hoặc làm xê dịch hòn đá kê làm kiềng, vì theo ý kiến của họ thì những hòn đá này là nơi trú ngụ của thần lửa. khi ngồi gần bếp du khách ko quay lưng và giẫm chân vào bếp.
Cửa và cây cột chính là vị trí thiêng liêng thờ thần cửa, thần cột chiếc thành ra khách đến không nên ngồi vào bậu cửa hoặc treo mũ nón và tựa lưng vào cột cái.
lúc vào nhà người Thái, ko nên xoa đầu trẻ em hoặc đánh vào đầu chúng vì họ quan điểm, đầu là nơi hồn chủ trú ngụ, làm như vậy là xúc phạm đến hồn chủ.
Trong bữa ăn, trên đầu mâm có hai chén nhỏ đặt song song. Người ngồi gần hai cái chén ấy là người cao tuổi hoặc được quý trọng. Trước khi uống chén rượu đầu, bao giờ người chủ và khách đều phải san chút rượu từ chén của mình và 2 chiếc chén nhỏ đặt ở đầu mâm và rót vài giọt xuống sàn để mời tổ tông và hồn vía của khách để tỏ lòng kính trọng và cầu chúc thật tốt lành.
lúc gắp thức ăn cho trẻ con không nên gắp chân gà, tim, đầu gà, vì người Thái quan niệm: ăn chân gà không giữ được tiền, ăn đầu gà kể không ai nghe theo, ăn lá lách gà sẽ quên toàn bộ.
những điều eo sèo của đồng bào dân tộc tại Lào Cai có vô cùng nhiều, trên đây chỉ là những điều cơ bản mà du khách cần biết lúc tới thăm bản, làng, nhà của người dân tộc ở vùng cao Tây Bắc.